झुकती है दुनिया झुकानेवाला चाहिये - २

रजनीशांनी अज्ञाताच्या भांडवलावर आध्यात्माचा बाजार सुरु केला. हा माणूस स्वत:चा ब्रांड स्थापन होई पर्यात सुरुवातीला दिवसाचे बारा-अठरा तास वाचन करीत होता. तीच माहिती लोकांसमोर अशा खुबीने पेश करीत होता की क्या कहने. अर्थात यावर नाराज होण्याच काहीच कारण नाही. तक्रार ही आहे की त्याने कुणालाही उपलब्ध होऊ शकत असलेल्या या माहितीचा वापर स्वत:ची “एक जागृत झालेला माणूस” अशी प्रतिमा निर्माण करण्यासाठी अगदी बेमालूमपणे केला.
धर्माच्या नावाखाली चालत आलेल्या ज्या शोषणाविरुद्ध त्याने जन्मभर कंठशोष केला त्याच शोषण शृंखलेचा  रजनीश हा पुढे चालून मुकुटमणी बनला, एवढा मोठा मुकुटमणी की या सम हाच! भारताच्या अनेक शहरांत ध्यान प्रसारासाठी एक साधी लुंगी व पंचा घालून पायपीट करणारे “आचार्य” रजनीश, विदेशी चेल्यांची थोडीशी संख्या वाढताच स्वघोषित “भगवान” बनून लगेच रोल्स राईस वापरताना दिसतात तेव्हा मजा वाटते.




त्यांनी ब्याण्णव रोल्स राईस व हिरे वापरले ही तक्रार नाहीच, तर “लोक माझ्याकडे असलेल्या या भौतिक गोष्टींची चर्चा करतात, त्यांना त्याचे आकर्षण आहे.. मला नाही.. लोकांना आकर्षीत करण्यासाठी हे आहे” या गोंडस सबबीखाली रजनीशांनी ते वापरले. त्यांना नायट्रस ऑक्साईड व Valium चे व्यसन असल्याचे आरोप त्यांच्याच सेक्रेटरीने केले. खरे पाहता ही व्यसने त्यांना डॉक्टरांनी सुचवलेल्या औषधातून लागली. रजनीशांनी Books I Have Loved, Glimpses of a Golden Childhood, आणि  Notes of a Madman मधील पुस्तकाचा मजकूर नायट्रस ऑक्साईडच्या अमलाखाली कथन केला आहे, रजनीशांनीच त्या पुस्तकांत सांगितले आहे. या पुस्तकांच्या विचित्र कथन शैलीमुळे ही ते सहज लक्षात येते.      
अमेरिकन सरकारने त्यांची हकालपट्टी केल्यांनतर रोल्स राइस लिलावात काढल्या. त्यापूर्वी रोल्स राईसकडे केलेल्या चौकशीत कंपनीने सांगितले की रजनीश खरेदी करीत असलेल्या नव्या रोल्स राईसच्या स्पेसिफिकेशन्सबद्दल फोनवरून तासनतास सूचना देत बसत. त्या त्यांना त्यांच्या म्हणण्याप्रमाणेच रंगवून हव्या असत. त्यांच्या या रोल्स राईस प्रकरणावरच एक वेगळा लेख होऊ शकतो, पण रजनीश म्हणतात त्याप्रमाणे बिती ताही बिसार दे!


९२ रोल्स राईस पैकी एक

रजनीश अविवाहित होते. क्रिस्टीना वाल्फ नावाची ब्रिटीश महिला त्यांची प्रेयसी होती. रजनीशांच्या  लहानपणी त्यांची शशी नावाची प्रेयसी होती; ती लहानपणीच वारली. मरताना या शशीने परत येण्याचे वचन दिले होते व क्रिस्टीना वाल्फच्या रुपात जन्मून शशी परत आली आहे असे रजनीशांनी म्हटले. अमेरिकेतून रजनीशांच्या हकालपट्टीनंतर या क्रिस्टीना वाल्फने मुंबईच्या एका हॉटेलात झोपेच्या गोळ्या घेऊन आत्महत्त्या केली.


क्रिस्टीना वाल्फ उर्फ तथाकथित शशी, सन्यासी मा विवेक

जगभरातून लोक पुण्यातील कम्युन मध्ये येतात, पण पुण्यातील लोक मात्र इकडे फारसे फिरकत नाहीत असा प्रश्न व्याख्यानात त्यांना विचारण्यात आला. तेव्हा पुणे शहर “एक मरी हुयी बस्ती” असल्याचे त्यांनी पुणे कम्युन मध्येच दिलेल्या व्याख्यानात म्हटले होते, आणि पुण्यात त्यांनी सातशे वर्षांपूर्वी तप केले असल्याचा अगोदर  दावा केला होता. त्यांच्या मृत्युनंतर कम्युनमुळे पुणे हे जागतिक तीर्थक्षेत्र बनेल ही भविष्यवाणीही रजनीशांनीच केली होती.
बहुसंख्य लोक फिदा असतात ती रजनीशांची तर्कशक्ती व त्यांच्या साहित्यावर. वास्तविक प्रचंड रिपिटेशनशिवाय त्यात काहीही नाही. त्यांनी दिलेले एकनएक उत्तर एनलायटन्मेंटच्या प्रोडक्ट भोवती फिरत राहते. रजनीशांच्या आयुष्यातील विरोधाभास लिहायचे नाही असे ठरवले होते, कारण ते लक्षावधी आहेत, व ते चघळत बसण्याचे काहीच कारण नाही. पण अनुरूप वाटतील त्या ठळक गोष्टी मांडल्याशिवाय पर्याय नाही.    
सुरुवातीची अत्यंत थोडकी व्याख्याने सोडली तर इथून तिथून सगळे रजनीश साहित्य “ध्यान” आणि फक्त ध्यान याच मुद्यावर केंद्रित आहे. विविध थेरपीज असोत की तत्वज्ञान, मानसशास्त्र की जगातील कोणताही विषय, त्याचा कसा का होईना त्यांनी ध्यान व एनलायटन्मेंटशी संबध जोडला.  
रजनीशांचा माजी संन्यासी व नंतरचा टीकाकार Christopher Calder ते जागृत पुरुष असल्याचे मान्य करतो, पण जागृत पुरुष स्खलनशील नसतात हे त्याला मान्य नाही. त्याच्या शब्दात –

Rajneesh spoke on a high level of intelligence and his spiritual presence emanated from his body ike a soft light that healed all wounds. While sitting close during a small gathering of friends, Rajneesh took me on a rapidly vertical inner journey that almost seemed to push me out of my physical body.  His vast presence lifted everyone around him higher without the slightest effort on their part.  The days I spent at his Bombay apartment were like days spent in heaven.  He had it all and he was giving it away for free!
   
Rajneesh possessed the astounding powers of telepathy and astral projection, which he used nobly to bring comfort and inspiration to his disciples.  Many phony gurus have claimed to have these mysterious abilities, but Rajneesh had them for real.  The Acharya never bragged about his powers. Those who came near soon learned of them through direct contact with the miraculous.

पुढील भागात रजनीशांच्या शैलीचे विच्छेदन